Nepnieuws in alle soorten en maten

Nepnieuws kan lastig te herkennen zijn. Soms is het een onschuldig broodje aap-verhaal of een grap, maar het kan ook bewust misleidend zijn, zoals propaganda. In tijden van oorlog wordt nepnieuws vaak gebruikt als wapen in de strijd.

Het verschil tussen desinformatie en misinformatie is belangrijk om te begrijpen:

• Desinformatie: opzettelijk onjuiste informatie die wordt verspreid om schade te veroorzaken.
• Misinformatie: onjuiste informatie die per ongeluk wordt gedeeld door iemand die het zelf gelooft.

Sociale media maken het heel makkelijk om onjuiste informatie snel te verspreiden.

Nepnieuws kan verschillende vormen aannemen. De Amerikaanse onderzoeker Claire Wardle onderscheidt zeven soorten, van minst schadelijk tot erg schadelijk:

• Satire of parodie
• Vals verband
• Misleidende inhoud
• Valse context
• Bedriegers
• Gemanipuleerde inhoud
• Volledig verzonnen inhoud

Satire of parodie is meestal bedoeld als grap, maar kan mensen misleiden. Een voorbeeld is de satirische site De Speld. Zelfs grote nieuwsmedia zijn weleens in deze grappen getrapt.

Bij een vals verband sluit de kop of afbeelding niet aan op de inhoud van het bericht. Dit komt vaak voor op sociale media en wordt gebruikt om mensen te misleiden of nieuwsgierig te maken.

Juiste informatie kan worden gebruikt om mensen een bepaalde kant op te sturen. Bijvoorbeeld door slechts een deel van de informatie te laten zien, zoals in de kop: "Drinkwater is dodelijk" zonder verdere uitleg.

Hierbij wordt een correcte foto of video in een andere context geplaatst. Bijvoorbeeld een oude video die wordt gepresenteerd alsof het een recente gebeurtenis is.

Bedriegers zijn websites die zich voordoen als betrouwbare bronnen, zoals een nepversie van een bekende krant. Hierdoor lijkt de informatie geloofwaardig.

Bestaande berichten, foto’s of video’s worden bewerkt om mensen opzettelijk te misleiden. Dit komt bijvoorbeeld voor bij propagandadoeleinden in conflictgebieden.

Dit is volledig verzonnen nepnieuws, zonder enige basis in de realiteit, vaak met de intentie om te misleiden of schade aan te richten.

Nepnieuws wordt verspreid om verschillende redenen, zoals:

• Geld: Sensationele koppen trekken bezoekers en verhogen advertentie-inkomsten.
• Macht: Beïnvloeden van meningen en gedragingen.
• Provocatie: Bewust reacties uitlokken.
• Propaganda: Ondersteunen van politieke doelen of ideologieën.

Blijf alert en herken nepnieuws met deze tips:

• Locatie: Is de bron betrouwbaar, zoals vrt.be of De Morgen?
• Auteur: Heeft de schrijver verstand van het onderwerp?
• Kop: Sensationele koppen duiden vaak op nepnieuws.
• Verder lezen: Klopt de kop met de inhoud van het artikel?
• Bronnen: Wordt het bericht bevestigd door andere betrouwbare media?